U ludzi występują wszystkie cztery funkcje świadomości i zarazem ludzie dzielą się między sobą ze względu na ich natężenie ich występowania.

Jung wyróżnia cztery główne kierunki działania naszej psyche – cztery podstawowe funkcje:

Racjonalne

Myślenie – myśli i poznanie, abstrakcyjne związki i logiczne następstwa – dążenie do zrozumienia świata i przystosowania się do niego.

Uczucie – funkcja osiąga zrozumienie świata na zasadzie uczuć: przyjemne – nieprzyjemne, oraz przyjąć – odrzucić.

Irracjonalne

Intuicja – postrzega poza świadomym aparatem zmysłów, tylko dzięki zdolności nieświadomego, wewnętrznego postrzegania możliwości, które kryją się w rzeczach, n.p. typ intuicyjny dostrzeże w zdarzeniu historycznym możliwe relacje i skutki; typ intuicyjny obserwując piękny jesienny widok uchwyci unikatowy klimat miejsca i czasu, to wszystko będzie powiązane ze szczególnym odczuwaniem .

Percepcja – ujmuje rzeczy takimi jakie są, posługuje się aparatem zmysłu, jest par excellence poczuciem rzeczywistości, n.p. typ percypujący dostrzeże szczegóły analizowanego zdarzenia historycznego; typ percepujący dostrzeże w obserwowanym pięknym jesiennym widoku szczegóły, pojedyncze drzewa, mgłę, różne kolory liści, strumień.

Funkcja psychiczna według Junga to pewna psychiczna działalność, zawsze ta sama w różnych okolicznościach i całkowicie niezależna od chwilowych treści. Chodzi więc o sposób uchwycenia i przetworzenia danych psychicznych bez względu na ich chwilową treść.

Człowiek posiada wszystkie cztery funkcje. Dwie przeciwstawne funkcje wyłączają się wzajemnie. Jedna z funkcji staje się dominującą, przy jej pomocy człowiek się orientuje i przystosowuje do rzeczywistości. Dominująca funkcja w zasadzie jest w dyspozycji świadomej woli jednostki, jest funkcją wyższą, wyznacza typ psychologiczny. Funkcja pomocnicza, to druga funkcja, którą człowiek posługuje się najczęściej, oczywiście gdy mówimy o zdrowej psyche. W psyche zakłóconej – n.p. u neurotyka – funkcja, która powinna być druga albo trzecia, wysuwa się na czoło.

W połowie życia wszystkie funkcje powinny osiągnąć właściwy poziom zróżnicowania.

Typ psychologiczny jest wyrazem działania funkcji dominującej. Dominująca funkcja określa kierunek i jakość świadomej postawy. Jest to szkielet, który kształtuje i modyfikuje specyficzną postawę wobec tego, co człowiek przeżywa.

Funkcja wyższa należy do naszej sfery jasnej, świadomej, a funkcja niższa, podrzędna, pogrążona jest w nieświadomości. Dwie pozostałe funkcje pogrążone są częściowo w świadomości i częściowo w nieświadomości.

Liczba 4 nie pojawia się u Junga przypadkiem. Możemy liczbie cztery przypisać genezę mistyczną. Liczba cztery od niepamiętnych czasów uchodzi za wyraz całości, zupełności, totalności: cztery pola układu współrzędnych, cztery ramiona krzyża, cztery strony świata i.t.d.

Jung pisał o funkcji podrzędnej, że jest zawodna w działaniu, podlega wpływom, jest niedookreślona. „Nie człowiek ma ją w ręku, lecz ona ma człowieka”. W życiu funkcje występują w postaciach mieszanych. Funkcje mieszają się według przylegania na obwodzie koła. Pary przeciwstawne nie mogą się zmieszać.