Buddyzm jest tradycją duchową, która dużo silniej niż przykłady religii Zachodu, determinuje życie ludzkie w aspekcie jego codzienności, a także całą kulturę materialna i niematerialną. Odwołuje się Buddyzm do swego założyciela Siddharty Gautamy, t. z. w. historycznego Buddy.

Systematycznego przeglądu koncepcji religijnych wschodu dokonuje w swej pracy Fritjof Capra, fizyk, który z analizy wschodnich systemów religijnych wyciągną szerokie wnioski, ważkie również dla psychologii, a także ekstrapoluje myśl religijną wschodu na ustalenia współczesnej fizyki.

Podejście Capry do analizy rzeczywistości filozoficzno-religijnej po drobnej transformacji może posłużyć za przyczynek do szerzej zakrojonych, bo obejmujących psychologiczny i kulturowy kontekst rozważań nad intuicją. Według Capry buddyzm tym różni się od innych systemów religijnych, że jest ściśle psychologicznie nacechowany.

Buddyzm koncentruje się wyłącznie na sytuacji człowieka, na jego cierpieniu i frustracji. Buddyzm wykorzystywał tradycyjne indyjskie koncepcje, maji, karmy, nirwany. Po śmierci Buddy rozwinęły się dwa nurty, hinajany – tak zwany mały wóz, ortodoksyjna szkoła, która trzyma się dokładnie litery nauk Buddy, oraz mahajany – „wielki wóz”, to szkoła, która cechuje się bardziej elastycznym podejściem, wierząc, że zmienny, dynamiczny duch doktryny jest ważniejszy niż formuła pierwotna.

Siddharta Gautama osiągnął oświecenie pewnej nocy w lesie, po siedmiu latach wytężonej dyscypliny, którą sobie narzucił. Siddharta siedział w głębokiej medytacji pod świętym drzewem bodhi, drzewem oświecenia. Nagle osiągnął ostateczne wyjaśnienie wszystkich swoich poszukiwań i wątpliwości w akcie „nieprzekraczalnego, całkowitego przebudzenia”, które uczyniło go Buddą, to znaczy „Przebudzonym” (Capra, 1994).

Capra na podstawie analizy materiałów źródłowych przytacza pewien szczególny aspekt poznania, jakim jest oświecenie, nagłe olśnienie, rodzaj uzyskania nagłego informacyjnego dostępu do wiedzy. Procesy inkubacyjne, bo taka jest (mniej więcej) współczesna nazwa odpowiadająca mechanizmom opisywanym przez Caprę, znajdą należne miejsce w innych artykułach, na razie dość wspomnieć, że przytoczony opis oświecenia jest analogiczny (choć niekoniecznie w ścisłym aspekcie czasu trwania takiego procesu) do efektu inkubacji, która jest uznawana za przejaw intuicji/jeden z przejawów procesów intuicyjnych, kiedyś indziej zaś jest po prostu synonimem intuicji.

Buddyzm jako system filozoficzny-religijny przeznaczony dla praktykujących bez względu na swą odmianę zakłada, że osoba może stać się Buddą, to znaczy absolutnie się do ojca duchownego upodobnić, osiągnąć tak jak on stan Nirwany. Założenie buddyzmu jest takie, że każdemu praktykującemu, wykorzystującemu mechanizm medytacji, dostępna będzie droga do oświecenia.

Dychotomię rozum-intuicja analizowaną w szerszej perspektywie kulturowej rozwija Capra na kartach Tao Fizyki (Capra, 1994, str. 39 i n.). Przytacza, że na przestrzeni wieków uważano, że umysł człowieka jest zdolny do dwóch rodzajów poznania, racjonalnego i intuicyjnego. Capra potwierdza, że na zachodzie często dyskredytuje się intuicyjny typ wiedzy na rzecz wiedzy naukowej. Na Wschodzie odwrotnie. Ta dychotomia znajduje wyraz na wielu poziomach rozważań. Buddyści mówią na przykład o poznaniu „względnym” i „absolutnym” lub o prawdzie „warunkowej” i prawdzie „transcendentalnej”. Warto tu z kolei nawiązać do filozofii chińskiej, która zawsze podkreślała komplementarną naturę tego, co intuicyjne i tego co racjonalne i ukazywała je w postaci archetypowej pary yin i yang.