20 marca 1995 roku sekta Aum rozpyliła w tokijskim metrze trujący sarin. W wyniku zamachu zginęło dwanaście osób, a co najmniej kilka tysięcy zostało rannych. Kilkaset trwale ucierpiało na zdrowiu.

Wydawnictwo Czarne zapowiada wspaniałą pozycję książkową. Światowy gigant literatury pochodzenia japońskiego Haruki Murakami napisał zajmujący reportaż – „Podziemie. Największy zamach w Tokio”. A wcześniej przeprowadził kilkadziesiąt wywiadów, próbując zrozumieć zachowanie ofiar i motywacje sprawców owego zamachu. Jest zaintrygowany postawą zwykłych ludzi, których niezwykłe okoliczności nieoczekiwanie wytrąciły z codziennej rutyny. Zastanawia się, co ten kryzys mówi nam o mentalności Japończyków. Nowa książka Murakamiego będzie mieć doniosłe znaczenie psychologiczne i między innymi dlatego ją polecamy.

W tym kontekście warto wspomnieć, że nie tylko reportaże przybliżają nam specyfikę zachowań leżących u podłoża terroru, ale zajmuje się nim systemowo również sama psychologia. Oczywiście pewną bazą są badania i rozważania nad przemocą w ogóle. Wydaje się, że spośród teorii wychodzących z gruntu poznawczego i behawioralnego prób zgeneralizowanego wyjaśnienia przemocy jest relatywnie niewiele. Co ciekawe, dogłębniej wyjaśniane są przy użyciu owego aparatu intelektualnego fenomeny o dalece mniejszej doniosłości społecznej.

Kiedy mówimy o teorii instynktu, mamy na myśli przede wszystkim wyjaśnienie przemocy stworzona przez Konrada Lorenza (1965; 1996), współtwórcę etologii. Teoria instynktu zakłada, że agresja jest wrodzonym wzorcem zachowania i jest wzbudzana automatycznie pod wpływem określonych wyzwalaczy, zaś hamowana pod wpływem odpowiednich kontrwyzwalaczy.

Istnieje jednak również teoria instynktu na gruncie psychoanalitycznym. Freud postrzegał agresję bardziej ogólnie jako wrodzoną i instynktowną cechę człowieka. Uważał on, że w pewnym sensie „wyrastamy z agresji” w normalnym toku rozwoju, a indywidualne przypadki osób agresywnych świadczą o rozwoju zaburzonym. Późniejszy rozwój teorii Freuda ewoluował w kierunku tezy, że ludzi napędza siła życiowa (eros) i siła śmierci (tanatos), które poszukiwały wewnętrznej równowagi. Przemoc była postrzegana jako „przeniesienie” tanatosa z siebie na innych. Szereg teorii związanych z przemocą czerpało z pojęć i idei psychoanalitycznych, ale żadna z nich nie jest uważana przez współczesną naukę za obowiązującą.

O freudowskiej teorii instynku krytycznie wypowiada się Beck (2002) „Najpowszechniej uznaną teorią zajmującą się korzeniami wszelkich form przemocy jest model psychoanalityczny. Pomimo wpływu na pisarzy w politologii, socjologii, historii i literaturze kryminologicznej, model ten ma słabe podstawy logiczne, teoretyczne i empiryczne”.

Książka Murakamiego „Podziemie” w przekładzie Michała Kłobukowskiego ukaże się 24 marca.

https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/podziemie

O sekcie: Aum Shinrikyō (jap. オウム真理教 Ōmu Shinrikyō) (także pisownia: Om Shin Rikyo); polska nazwa: „Aum – Najwyższa Prawda” (ang. „Supreme Truth”); obecna nazwa: „Aleph” – japońska sekta religijna założona w 1987 przez Shōkō Asaharę (prawdziwe nazwisko: Chizuo Matsumoto).